Betalen voor zonnepanelen
Teksten: Reinout van der Heijden
Sinds kort rekenen de meeste energiebedrijven extra kosten aan klanten met zonnepanelen. Waarom doen ze dat, om hoeveel kosten gaat het en hoe kun je hier handig mee omgaan? De Geldgids zoekt het uit.
Afgelopen februari voorkwam de Eerste Kamer het afschaffen van de salderingsregeling. Een gunstige regeling voor wie een deel van zijn elektriciteit uit zonne-energie haalt, want de energie die je opwekt op jaarbasis kun je wegstrepen tegen de verbruikte energie. Het besluit gaf energiebedrijven het laatste zetje om kosten te gaan rekenen voor huishoudens met zonnepanelen. De salderingsregeling is volgens deze bedrijven namelijk ongunstig voor huishoudens zonder zonnepanelen, die meebetalen aan het profijt voor zonnepaneelhouders.
Waarom kosten?
Waarom brengen energiebedrijven kosten in rekening aan huishoudens met zonnepanelen? En waar betaal je voor? De energiesector onderscheidt 3 soorten kosten:
1. Profileringskosten. Zonnepanelen wekken overdag stroom op, als de zon schijnt. Dan is het stroomtarief lager. Maar de meeste stroom wordt juist in de ochtend en avond verbruikt, wanneer het stroomtarief hoger is. Door de salderingsregeling mag de goedkopere stroom worden weggestreept tegen de duurdere stroom. Ook wordt door de regeling de in de zomer opgewekte goedkope stroom weggestreept tegen de verbruikte dure stroom in de winter. De kosten die uiteindelijk voor stroom betaald worden, komen daardoor niet overeen met de werkelijke kosten. Het verschil tussen deze tarieven zorgt voor zogenoemde profileringskosten. 2. Onbalanskosten. Energiemaatschappijen gebruiken weersvoorspellingen om het verbruik en de opwek van klanten in te schatten. Deze inschatting geven zij door aan de beheerder van het elektriciteitsnet. Wanneer er meer of minder wordt opgewekt dan verwacht, raakt het elektriciteitsnet uit balans. Om te voorkomen dat er stroomstoringen ontstaan en verbruik en opwek op elkaar af te stemmen, moeten er maatregelen worden genomen. Dat kost geld en noem je onbalanskosten. 3. Inkoopkosten. Doordat het weer onvoorspelbaar is, is het ook lastig om te voorspellen wat klanten met zonnepanelen opwekken, verbruiken en terugleveren. Deze onvoorspelbaarheid brengt kosten met zich mee. Zo kan het gebeuren dat het energiebedrijf ingekochte stroom voor een lagere prijs moet verkopen. Of stroom moeten bijkopen tegen een hogere prijs. Met de groei van het aantal zonnepanelen zijn ook deze kosten hoger geworden.
Toezichthouder niet transparant
De Autoriteit Consument en Markt (ACM) moet als toezichthouder beoordelen of energiebedrijven kosten in rekening mogen brengen aan huishoudens met zonnepanelen en of die kosten redelijk zijn. Op 9 mei stelt ACM na onderzoek vast dat er geen sprake is van onredelijke kosten bij 4 onderzochte energiebedrijven: Budgetenergie, Eneco, Engie en Vattenfall. Vattenfall rekent overigens geen kosten op het moment van het onderzoek.
Een cijfermatige toelichting wil ACM niet geven, omdat het om ‘bedrijfsgevoelige’ informatie zou gaan. De woordvoerder van ACM laat ons weten deze informatie met niemand te delen, ook niet met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De ACM concludeert dat kosten rekenen voor zonnepaneelhouders het vergelijken van energiecontracten lastig maakt. Met de eigen intransparantie draagt de toezichthouder daar zelf aan bij. De energiebedrijven leggen de schuld voor onbalans- en inkoopkosten alleen neer bij zonne-energie. Windenergie is net zo onvoorspelbaar als zonne-energie, en draagt dus net zo goed bij aan de onvoorspelbaarheid van de energiemarkt. Als de zon niet schijnt (bijvoorbeeld ’s nachts), kan het juist flink waaien. Engie, Vattenfall en Eneco zijn producenten van windenergie. Eneco schrijft in het jaarverslag van 2022: ‘Door het uitbreiden van onze windproductie neemt de invloed van het weer op de resultaten toe.’ Wind en zon vullen elkaar vaak aan. De onbalans- en inkoopkosten zouden voor de energiebedrijven misschien zelfs hoger zijn als huishoudens geen zonne-energie opwekken. De ACM stelt dat de energiebedrijven de extra kosten voor huishoudens met zonnepanelen verwerken in de elektriciteitsprijzen van alle klanten, dus ook die zonder zonnepanelen. Dit wordt ‘socialiseren’ genoemd. Het doorberekenen van kosten voor het gebruik van zonnepanelen maakt een einde aan dit socialiseren, waardoor de kosten per kilowattuur (kWh) omlaag kunnen. Zonne-energie levert echter ook een positieve bijdrage. Als burgers veel energie zelf opwekken, zal dat de energieprijs drukken. Dat gaat mogelijk ten koste van de winstgevendheid van energieleveranciers. Het is onduidelijk of ACM daar rekening mee houdt, of dat de toezichthouder hun winstmarge op peil houdt door het doorberekenen van kosten volledig toe te staan.
Hoe berekenen energieleveranciers kosten door?
Er zijn grofweg 2 manieren waarop energieleveranciers huishoudens met zonnepanelen voor de kosten laten opdraaien: Methode 1. Het energiebedrijf rekent een hoger bedrag aan vaste leveringskosten per maand Methode 2. Het energiebedrijf rekent terugleverkosten afhankelijk van het aantal kilowattuur (kWh) dat de klant met zijn zonnepanelen aan het elektriciteitsnet levert. In de tabel hieronder staat een overzicht per energiemaatschappij, met achter de naam vermeld of deze methode 1 of 2 gebruikt. Bij methode 2 zijn de kosten weergegeven op basis van teruglevering tussen 2000 kWh en 3000 kWh stroom. Dat past bij plusminus 8 zonnepanelen.
Jaarlijkse kosten zonnepanelen (verbruik van 2000 kWh tot 3000 kWh)
Bron: Consumentenbond, peildatum 29 mei 2024. (1) vaste kosten (2) variabele kosten * = gemiddelde kosten: de kosten zijn lager <2500 kWh en hoger >2500 kWh. Eneco en Oxxio rekenen bij contracten van voor 1 juli lagere vaste kosten per maand. Vattenfall rekent pas kosten vanaf 1 juli 2024. consumentenbond.nl/terugleverkosten
Energiebedrijven kunnen extra kosten voor huishoudens met zonnepanelen alleen in rekening brengen bij klanten met een variabel contract en moeten de verhoging vooraf aankondigen. Klanten met een modelcontract of een contract met vaste tarieven krijgen de kosten pas in rekening gebracht als het contract afloopt of direct als ze overstappen naar een aanbieder die terugleverkosten rekent. Eneco en Oxxio werkten eerst met vaste leveringskosten (€72 per jaar en later €180 per jaar), maar stappen per juli over naar variabele kosten afhankelijk van het aantal teruggeleverde kWh. Engie laat ons weten ook te overwegen om variabele kosten per kWh te gaan invoeren. Klanten met zonnepanelen krijgen bij geen enkele aanbieder contracten van meer dan 1 jaar vast. Ook geven energiemaatschappijen meestal geen bonus voor het afsluiten van een contract als je zonnepanelen hebt. Dat maakt het voor huishoudens met zonnepanelen minder gunstig om nu over te stappen naar een leverancier die geen of weinig kosten rekent voor huishoudens met zonnepanelen. Ook iets om rekening mee te houden bij de keuze voor een aanbieder, is de stroomprijs per kWh en de terugleververgoeding voor overtollige kWh’s die niet gesaldeerd kunnen worden. Zo rekenen Eneco en Oxxio per kWh aan terugleverkosten 11,5 eurocent, terwijl ze 14,5 eurocent uitkeren voor iedere niet-gesaldeerde kWh. Als je met zonnepanelen flink meer stroom opwekt dan je verbruikt, kan het lonen om over te stappen naar een andere aanbieder. Je kunt veel voordeliger uit zijn als de terugleverkosten in het nieuwe jaarcontract lager zijn dan bij de huidige aanbieder. Vattenfall rekent pas kosten vanaf 1 juli 2024.
Afschaffen salderingsregeling
Het kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB heeft in zijn regeerakkoord vastgelegd dat de salderingsregeling in 2027 in 1 keer wordt afgeschaft. ‘We hopen dat dan de extra kosten voor huishoudens met zonnepanelen weer geschrapt worden, laat energie-expert Isabelle van den Ende van Milieu Centraal weten. ‘Voorlopig kun je nog een paar jaar van de salderingsregeling profiteren, en in het begin zijn de opbrengsten het hoogst.’
