Sleutelen aan de schenking
TEKST ERNST LOENDERSLOOT,
SENIOR KANDIDAAT-NOTARIS
Veel ouders willen geld schenken aan hun kinderen zonder dat ze het definitief weggeven. Het is mogelijk om zelf of via de notaris aktes daarvoor op te stellen. Pas wel op voor constructiefouten.
Ik zie geregeld in een regionale krant dezelfde advertentie staan van een kantoor dat particulieren adviseert hoe zij zo min mogelijk erfbelasting betalen. Ook zou het advies ervoor zorgen dat je niet hoeft in te teren op je eigen vermogen bij opname in een zorginstelling. Zo’n dienst wordt ook wel estate planning genoemd. Erfbelasting besparen wil iedereen wel, maar daar blind geld aan uitgeven schrikt toch af. Op verzoek van de Geldgids leg ik uit wat je zelf kunt doen om erfbelasting te besparen en welke valkuilen er zijn. Ook licht ik toe wat je bij de notaris kunt regelen en waarom een ‘schenkingstraditie’ van belang kan zijn. Voor de leesbaarheid ga ik uit van de situatie waarin ouders geld willen schenken aan hun kind. Maar de uitleg is ook te gebruiken voor vermogensoverdracht tussen anderen, bijvoorbeeld niet-familieleden.
SCHENKEN IN CONTANTEN
De eenvoudigste manier om te schenken is natuurlijk om het geld te geven aan het kind. Hierdoor slinkt het vermogen van de ouders. Het kind hoeft over het geschonken bedrag later geen erfbelasting te betalen. Zorg wel dat je niet meer schenkt dan het vrijgestelde bedrag voor dat kalenderjaar. Anders moet de ontvanger schenkbelasting betalen.
Geld geven werkt alleen als de ouders het geld niet nodig hebben. Maar veel ouders hebben hun vermogen juist in 'stenen' zitten. Ze bezitten een eigen huis dat niet of nauwelijks belast is met een hypotheek. Ze hebben vaak ook spaargeld, maar dat is meestal bedoeld als buffer voor onvoorziene uitgaven.
HEEN EN WEER OVERBOEKEN
Je hebt op zich voldoende spaargeld, maar wilt dat niet definitief kwijtraken. De Consumentenbond geeft dan de volgende oplossing. Je boekt het schenkingsbedrag over naar je kind. Hij of zij maakt daarna ongeveer (dus niet exact) hetzelfde bedrag naar je over als geldlening, die je zelf vastlegt in een schuldbekentenis. Hierdoor wordt je erfenis kleiner en kun je nog steeds over het geld blijven beschikken.
Let wel op een aantal zaken: 1) Het moet duidelijk zijn dat de ouders het geld schenken. 2) De meeste ouders willen niet dat hun kind bij een scheiding het geschonken bedrag moet delen met zijn ex. 3) Het moet duidelijk zijn dat het kind een lening heeft verstrekt. 4) De ouders moeten jaarlijks werkelijk rente betalen aan hun kind.
Het 1e punt bereik je door bij de overboeking duidelijk te vermelden dat het om een schenking gaat. Het 2e ondervang je door ook te vermelden dat de uitsluitingsclausule van toepassing is. Vervolgens leg je beide zaken nogmaals vast in een onderhandse akte. Hiernaast kun je een voorbeeld van een schenkingsovereenkomst downloaden. Deze akte kun je aanpassen, printen en samen ondertekenen.
Punten 3 en 4 zet je zwart-op-wit in een leningsovereenkomst. Uit de leningsovereenkomst moet ondubbelzinnig blijken dat de lening niet zomaar opgeëist kan worden. Het is gebruikelijk dat de lening wel opeisbaar is als de langstlevende ouder overlijdt of verhuist naar een verpleeghuis.
Pas de heen-en-weer-boekconstructie een aantal jaren achter elkaar toe en je hebt al een deel van je vermogen belastingvrij overgedragen aan je kinderen. Fiscaal kan er wel een probleem ontstaan als de belastinginspecteur vindt dat sprake is van een kasrondje tussen ouders en kind. Dan is er geen reële grond voor de lening. De fiscus kan de constructie dan bestrijden door een beroep te doen op fraus legis (misbruik van recht). De fiscus ziet in dat geval de constructie als een slimme route die enkel bedacht is om belasting te ontduiken. Bezitten de kinderen genoeg spaargeld, dan is het te overwegen dat zij eerst geld lenen aan de ouders. Enige tijd later boeken de ouders het te schenken bedrag over naar hun kinderen. Máár: als alleen de ouders het geld tijdelijk kunnen missen, moeten zij toch eerst gaan schenken. Op een goed moment leent het kind (ongeveer) hetzelfde bedrag aan de ouders.
Let op: volgen de boekingen over en weer ieder jaar elkaar snel op, dan geeft dat de inspecteur argumenten voor fraus legis. Voorzichtige ouders kunnen daarom misschien beter gebruikmaken van een papieren schenking.
PAPIEREN SCHENKING
Bij een papieren schenking tekenen de schenker en de ontvanger een akte. Hierin staat dat de schenker bedrag X aan de ontvanger schenkt. De schenker betaalt de ontvanger het vastgelegde bedrag uit. Het moment waarop dat gebeurt, ligt ergens in de toekomst. In dezelfde akte leg je ook vast dat de ontvanger hetzelfde bedrag aan de schenker (terug)leent. Hierdoor ontstaat een schuld van de schenker aan de ontvanger. De schenker moet daarom rente betalen aan de ontvangende partij. Daarover later meer. Het verschil met ‘heen en weer overboeken’ lijkt niet groot, maar is dat juridisch gezien wel. De inspecteur kan zich namelijk niet beroepen op fraus legis als aan alle voorwaarden is voldaan, zie de 6 aandachtspunten hieronder.
6 AANDACHTSPUNTEN
Er zijn valkuilen bij een papieren schenking. Deze aandachtspunten en mogelijke oplossingen komen hieronder aan bod.
1 Nog niet uitbetaald bij overlijden
De omschreven schuld van een ouders aan zijn kind bestaat alleen op papier. Het kind heeft nooit werkelijk geld geleend aan zijn ouders. De Belastingdienst zal de schuld daarom in principe negeren en niet aftrekken van de erfenis. Het kind moet dan toch erfbelasting betalen over de op papier geschonken bedragen. Dat ongewenste effect kun je voorkomen. Allereerst door de transactie af te wikkelen voordat de schenker overlijdt. Dat betekent dat een ouder de papieren schuld moeten aflossen vóór zijn overlijden. Het geld moet vóór die tijd op de bankrekening van het kind staan. Dat kan problemen opleveren als het vermogen nog ‘in stenen’ zit op het moment dat de langstlevende ouder overlijdt. Je kunt ook ervoor kiezen de papieren schenking vast te leggen bij de notaris. Voordeel daarvan is dat de inspecteur verplicht is de papieren schenking toch als schuld te erkennen. De notaris zal hiervoor geld in rekening brengen, maar je hebt ook zekerheid. Of de notariskosten opwegen tegen de besparing van erfbelasting is eenvoudig uit te rekenen.
2 Te laat begonnen met schenken
Soms is een ouder niet meer capabel om geldzaken te regelen, bijvoorbeeld bij dementie. Heeft die ouder niets geregeld, dan kan de rechter een bewindvoerder of curator benoemen. Die mag lopende zaken afhandelen, maar geen schenkingen doen aan de kinderen. Zelfs niet als dat fiscaal gunstiger is voor de kinderen en/of de ouder. Een uitzondering daarop is als sprake is van een schenkingstraditie.
3 Rente niet betaald
Bij papieren schenkingen controleert de fiscus of daadwerkelijk 6% rente is betaald aan de ontvanger. Dit geldt zowel voor doe-het-zelf- als voor notariële akten. De inspecteur zal de betaling van rente ook controleren bij de heen-en-weer-boekconstructie. Boek daarom het juiste bedrag over via de bank. Vermeld duidelijk dat het om de rente over de papieren schenking in jaar X gaat En vooral: print ieder jaar de bankafschriften en bewaar die zorgvuldig. De fiscus vraagt namelijk pas om alle betalingsbewijzen ná het overlijden van de schenker.
4 Erfgenaam draait schenking terug
Schenk je niet hetzelfde bedrag aan al je erfgenamen, let dan op artikel 176 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Een schenking is vernietigbaar als de ontvanger misbruik heeft gemaakt van de omstandigheden. Een schenking kan dus achteraf vrij eenvoudig teruggedraaid worden. Artikel 7:176 BW biedt de ontvanger de mogelijkheid om te bewijzen dat misbruik niet speelt. Maar dit is vrijwel onbegonnen werk bij een doe-het-zelfakte waarbij alleen de ontvanger en schenker aanwezig zijn op het moment van het opstellen.
6 Let op 180-dagenregel
Tot slot moet je rekening houden met de 180-dagenregel. Schenk en overlijd je binnen 180 dagen, dan telt de inspecteur de schenking op bij je erfenis. Over de schenking moet dan erfbelasting worden betaald. Is ook schenkbelasting verschuldigd, dan wordt die verrekend met de te betalen erfbelasting. Niet 1 op 1, waardoor schenken op het sterfbed fiscaal meestal onaantrekkelijk is.
