De plannen van Rutte IV
Ouders met jonge kinderen gaan er straks €2800 per jaar op achteruit en de middelingsregeling verdwijnt. Evenals de jubelton. Wel komt de basisbeurs terug en wordt kinderopvang bijna gratis. Het regeerakkoord geeft zicht op wat er de komende jaren gaat veranderen. We zetten de plannen op een rij.
Tekst: Reinout van der Heijden
Het regeerakkoord geeft inzicht in wat er de komende jaren gaat veranderen. Er wordt net als in de afgelopen coronaperiode minder gelet uit de uitgaven. Er zijn tientallen miljarden beschikbaar om klimaat, woningbouw en onderwijs een nieuwe impuls te geven. In de regeerperiode 2022 – 2025 wordt een begrotingstekort van bijna 2% per jaar toegestaan, maar de overheidsschuld zal beperkt blijven tot 60% van het bruto binnenlands product (bbp). Het vermelden waard is dat het regeerakkoord zwijgt over een beperking van de hypotheekrenteaftrek of het belasten van overwaarde in de eigen woning. De eigen woning blijft in box 1 en het eigenwoningforfait daalt. Na een korte inleiding over de belangrijkste thema’s en de lessen uit de toeslagenaffaire volgt een overzicht van veranderingen per jaar die de portemonnee van de burger rechtstreeks raken.
Drie grote thema’s
Rutte IV pakt drie thema’s aan: klimaat, wonen en hoger onderwijs. Het nieuwe kabinet heeft grote ambities om de klimaatverandering aan te pakken en de CO2-uitstoot te beperken. Er komt een nationaal isolatieprogramma voor woningen, te beginnen bij de woningen die het slechtst geïsoleerd zijn. Huishoudens met een laag- en middeninkomen krijgen steun om hun woning te verduurzamen. Verhuurders worden gestimuleerd huurwoningen beter te isoleren. Op termijn mogen woningen met slechte isolatie niet meer worden verhuurd. Ook VvE’s en huiseigenaren kunnen makkelijker verduurzamen, onder andere door leningen tegen aantrekkelijke voorwaarden. Een ander speerpunt is de woningbouw opvoeren naar circa 100.000 huizen per jaar. Daarvan moet minstens twee derde bestaan uit betaalbare huurwoningen en koopwoningen tot aan de NHG-grens van €355.000. Met name in de Randstad zal er flink gebouwd worden. Zo komen er 213.000 woningen in en rond Amsterdam en 175.000 woningen in de regio Utrecht-Leiden-Den Haag-Rotterdam. Kantoren worden omgebouwd naar koopwoningen en er komen meer tijdelijke woningen. Er is extra aandacht voor bepaalde groepen, zoals studenten, statushouders en daklozen. Huurders krijgen het aanbod hun woning van de wooncorporatie te kopen en voor starters komt er een subsidie op de koopwoning afhankelijk van het inkomen, vergelijkbaar met de premie-A-woningen uit de jaren tachtig.
Voor starters wordt bij het aanvragen van een hypotheek de actuele stand van hun studieschuld bepalend en niet – zoals nu het geval is – de oorspronkelijke studieschuld. Senioren kunnen eenvoudiger een deel van de overwaarde van hun koopwoning opnemen. Ook trekt het kabinet veel extra geld uit voor hoger onderwijs, in totaal €5 miljard in de komende tien jaar. Dat geld is bestemd voor meer onderzoek en om meer personeel een vast contract aan te bieden. Beginnende studenten krijgen het iets gemakkelijker, omdat het bindend studieadvies (bsa) over de voortgang van de opleiding in het eerste studiejaar verdwijnt. Studenten die het eerste jaar niet aan de bsa-norm voldoen, krijgen in het tweede jaar een herkansing. Bij zeer gebrekkige studievoortgang kunnen studenten na het eerste jaar nog wel een negatief advies krijgen en worden ze begeleid naar een beter passende opleiding. Volgens het nieuwe kabinet moet dit bijdragen aan het studentenwelzijn. Vanaf 2023 keert de basisbeurs terug. Er is geld uitgetrokken om de leenstelsel-generatie te compenseren. Hoe dat er precies uit gaat zien, is nog niet bekend.
Hoofdpijndossier toeslagen
De toeslagenaffaire waar het kabinet-Rutte III over gevallen is, laat zijn sporen na in het regeerakkoord. De relatie met de burger moet verbeteren en overheid wil ‘betrouwbaar, dienstbaar, dichtbij en rechtvaardig’ zijn. Om burgers makkelijker toegang te geven tot de rechter worden de griffierechten verlaagd en de sociale advocatuur versterkt. Er komt laagdrempelige fiscale rechtshulp naar het voorbeeld van de Amerikaanse ‘Taxpayers Advocate Service’ (TAS). TAS is een onafhankelijke organisatie binnen de Amerikaanse Belastingdienst die burgers bijstaat in conflicten met de fiscus. De toeslagen moeten afgeschaft worden, maar hoe is niet altijd duidelijk. Vooral de oplossing voor de kinderopvangtoeslag is goed uitgewerkt. Vanaf 2025 wordt de kinderopvangtoeslag direct uitgekeerd aan de kinderopvanginstellingen. Ouders betalen alleen nog een kleine eigen bijdrage. De huurtoeslag moet vanaf 2024 hervormd worden. Nu worden huurders met een hoge huur en laag inkomen uitgesloten van huurtoeslag. Dat gaat veranderen, omdat de maximale huurprijs voor het aanvragen van huurtoeslag vervalt. De hoogte van de huurtoeslag zal dan niet afhankelijk zijn van de huurprijs, maar van de normhuur die hoort bij een bepaald inkomen. Het aanpakken van ‘scheefhuren’ gaat ondertussen gewoon door: wie een sociale huurwoning heeft en een hoog inkomen, gaat steeds meer marktconforme huur betalen. Middenhuurwoningen krijgen een vorm van huurprijsbescherming. Over de zorgtoeslag wordt met geen woord gerept. Een ander leermoment van de toeslagenaffaire is de erkenning van fundamentele burgerrechten online. Een toezichthouder krijgt de verantwoordelijkheid voor een nieuwe wettelijke regeling om algoritmes te controleren op transparantie, discriminatie en willekeur. De overheid geeft het goede voorbeeld door niet meer data te verzamelen en onderling te delen dan nodig. Ook wil het kabinet regels ontwikkelen voor gebruik van data in de publieke sector. Burgers krijgen een eigen ‘online’ identiteit en regie over hun eigen data. Er komt geen gezichtsherkenning zonder strenge wettelijke afbakening en controle.
Veranderingen per jaar: 2022
Inkomen
Het nettoloon op het loonstrookje stijgt dit jaar licht. Werknemers met een minimumloon gaan er volgens salarisverwerker ADP €19 per maand op vooruit. Wie een modaal inkomen heeft, ziet €9 meer onder de streep. Alleen werknemers die minder verdienen dan het fulltime minimumloon – parttimers en jongeren onder de 21 jaar - krijgen dit jaar minder arbeidskorting en houden daardoor minder over. Bij een (parttime) brutoloon van €1700 per maand gaat het om zo'n €3 per maand minder in vergelijking met vorig jaar. Waar gepensioneerden vorig jaar hun aanvullende pensioenen nog iets zagen dalen, pakt dat dit jaar beter uit door lagere belastingen en een lagere premie Zorgverzekeringswet (van 5,75% naar 5,5%). Een aanvullend pensioen van €500 per maand stijgt met €1,33. Ontvangt iemand een aanvullend pensioen van €2500 per maand, dan krijgt hij vanaf januari €7 meer op de rekening. Ook de AOW-uitkeringen stijgen. Voor een alleenstaande stijgt deze uitkering met €18. Voor gehuwden of samenwonenden stijgt de uitkering met €13 per persoon.
Energiecompensatie
De teruggave van de energiebelasting gaat in 2022 omhoog van €560 naar €825. Dat is een belastingvoordeel van €265, ongeacht het energieverbruik. Het belastingtarief op elektriciteit gaat met 6,9 cent per KWh omlaag. Hoeveel dat scheelt, hangt af van je stroomverbruik. Het Nibud berekende dat een gemiddeld huishouden jaarlijks 2730 KWh gebruikt, dat betekent een daling van de energiebelasting met ongeveer €188. Daarnaast ontvangen maximaal 800.000 huishoudens met een inkomen rond het sociaal minimum via hun gemeente circa €200 ter ondersteuning van de energierekening.
Scholingsbudget
De overheid vindt het belangrijk dat werkenden zich blijven ontwikkelen. In veel gevallen kunnen werknemers dit via hun werkgevers doen, maar er is ook steun voor hen die deze mogelijkheid niet hebben. Daarvoor is het STAP-budget opgezet. Via STAP krijgt elke Nederlander jaarlijks €1000 voor scholing en ontwikkeling. Denk daarbij aan cursussen, coaching en ontwikkeladvies. Op de website stap-budget.nl staan alle aangeboden opleidingen waarvoor je vanaf 1 maart een budget kan aanvragen.
Betaald ouderschapsverlof
Vanaf 2 augustus 2022 kunnen ouders 9 weken betaald ouderschapsverlof krijgen in het eerste levensjaar van het kind. Dit was eerst 50% van het loon en dat wordt tot 70% verhoogd, met een maximum van €229 per dag. De werknemer benadert zijn werkgever, die doet de aanvraag en het UWV keert uit. Er is ook betaald ouderschapsverlof voor kinderen geboren vóór 2 augustus 2022, op voorwaarde dat zij op die datum nog jonger zijn dan 1 jaar. Zzp’ers kunnen geen gebruikmaken van betaald ouderschapsverlof.
Belastingkorting jonge kinderen lager
In 2022 verlaagt het kabinet de belastingkorting voor kinderen tot 12 jaar met ongeveer €300 om het betaalde ouderschapsverlof te financieren. Het maximale bedrag van deze inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) daalt van €2815 naar €2534. De IACK verdwijnt in 2025 voor nieuwe gevallen. In 2021 hebben ongeveer 950.000 huishoudens recht op de IACK.
Veranderingen per jaar: 2023
Inkomen
Het kabinet trekt €3 miljard uit voor een belastingverlaging, met name voor lage- en middeninkomens, werkenden en gezinnen. Het belangrijkste onderdeel is de verhoging en snellere afbouw van de arbeidskorting. Daarnaast wordt de ouderenkorting verhoogd en de jonggehandicaptenkorting gehalveerd. Het kabinet zegt toe ieder jaar rekening te houden met de mogelijkheid van koopkrachtverlies door stijgende inflatie, zodat niet – zoals in 2022 – de koopkracht daalt ondanks lagere belastingheffing.
Vermogen en eigenwoningforfait
De vermogensvrijstelling in box 3 wordt verhoogd van €50.650 naar €80.000 per belastingplichtige. Het eigenwoningforfait voor huiseigenaren in box 1 daalt van 0,45% (in 2022) naar 0,4% van de WOZ-waarde. Mogelijk gaat het percentage zelfs omlaag naar 0,35%, afhankelijk van de prijsontwikkeling op de woningmarkt.
Beleggingspanden
Huiseigenaren met een verhuurde woning in box 3 kunnen niet langer gebruikmaken van de leegwaarderatio. Er geldt dus niet langer een lagere WOZ-waarde voor een verhuurde woning voor de berekening van de vermogensrendementsheffing. De overdrachtsbelasting op woningen die niet voor eigen gebruik worden aangekocht, stijgt van 8% naar 9%.
Koopgrens voor starterswoningen
Starters op de woningmarkt tot 35 jaar hoeven geen 2% overdrachtsbelasting te betalen, mits de woning niet al te duur is. Sinds april 2021 ligt de grens op €400.000 en in 2023 gaat dat bedrag omhoog naar €440.000. Het gaat bij die waarde om de koopsom zoals die is opgenomen in de koopovereenkomst.
Middelingsregeling geschrapt
De middelingsregeling om de belastingheffing te spreiden over meerdere jaren wordt geschrapt. De periode 2022-2024 is daarmee het laatste tijdvak waarover een middelingsteruggaaf kan worden aangevraagd. De regeling is gunstig voor mensen met sterk wisselende inkomsten, bijvoorbeeld voor mensen die een tijdlang van hun spaargeld leven of bij pensionering er sterk in inkomen op achteruitgaan. Een recente analyse laat zien dat jaarlijks circa 50.000 belastingplichtigen van de regeling gebruikmaken. Vaak krijgt de belastingplichtige minder dan €1000 terug, mede door de drempel van €500.
Vliegtaks flink hoger
Sinds januari 2021 geldt er een vliegtaks van €7,85 per vertrekkende passagier van Nederlandse luchthavens, ongeacht de afstand. Dat wordt in 2023 naar schatting €23 per passagier.
Verhuurderheffing
In 2023 wordt de verhuurderheffing voor woningcorporaties in één keer afgeschaft. De vrijgekomen winst moet besteed worden aan koop- en huurwoningen. Er wordt onder ander ingezet op de bouw van flexwoningen die volledig geproduceerd worden in een fabriek. Via speciaal transport komen de woningen kant- en-klaar op de locatie terecht. Er is ook aandacht voor betaalbare huurwoningen, renovatie en verduurzaming. Zo nodig geeft de overheid projectsubsidies aan corporaties.
Thuiswonende jongeren
Wie een uitkering heeft, kan gekort worden als inwonende meerderjarige kinderen inkomen hebben. Vanaf 2023 tellen jongeren tot 27 jaar niet langer als kostendeler mee voor de uitkering van hun huisgenoten. Dat geldt voor uitkeringen die vallen onder de Participatiewet, IOAW, IOAZ en Anw. Uitkeringen als WW en IOW zijn nu al vrijgesteld van een inkomens- of vermogenstoets van partners of huisgenoten. Ook voor de huurtoeslag telt vanaf 2023 het inkomen en vermogen van inwonende kinderen tot 27 jaar niet langer mee.
Hervorming ziektewet vanaf tweede jaar
De re-integratie richt zich in het eerste ziektejaar op terugkeer bij de huidige werkgever. Vanaf het tweede jaar gaat de werkgever de langdurig zieke werknemer intensief begeleiden om een baan te vinden bij een andere werkgever. De arbeidsovereenkomst eindigt na twee jaar ziekte, of eerder als de werknemer duurzaam bij een andere werkgever een baan heeft gevonden. Een vroege keuze voor een overstap naar een andere werkgever moet ertoe leiden dat de zieke werknemer niet blijvend arbeidsongeschikt wordt. Een werknemer die begeleid wordt naar ander werk, krijgt van de vorige werkgever geen transitievergoeding meer.
Basisbeurs vervangt leenstelsel
Met ingang van het studiejaar 2023/2024 komt er opnieuw een basisbeurs voor alle studenten en een inkomensafhankelijke aanvullende beurs. De OV-studentenkaart en de huidige leenvoorwaarden blijven gehandhaafd. Studenten voor wie de afgelopen jaren geen basisbeurs beschikbaar was, krijgen de keuze tussen korting op hun studieschuld of een studievoucher. Er is €1 miljard beschikbaar voor deze compensatie. Volgens de studentenvakbond LSVB moet dit verdeeld worden onder 1 miljoen studenten, zodat zij per persoon €1000 kunnen verwachten. Te mager, oordeelt het LSVB.
Ouderenzorg
Door stijgend gebruik van de huishoudelijke hulp staat de beschikbaarheid van voorzieningen onder de Wmo onder druk. Huishoudelijke hulp valt daarom niet langer onder het vaste Wmo-tarief van €19 per maand. Er komt door middel van landelijke normen een eerlijkere eigen bijdrage voor de huishoudelijke hulp met oog voor betaalbaarheid van lage- en middeninkomens. Langer thuiswonen wordt gestimuleerd.
Wajong
Wie een Wajong-uitkering heeft, heeft recht op een extra belastingkorting van €771 (2022). Deze korting wordt in 2023 gehalveerd naar ongeveer €390, rekening houdend met de inflatiecorrectie.
Zelfstandigen
De zelfstandigenaftrek wordt vanaf 2023 met stappen van €650 teruggebracht tot €1200 in 2030. Alleen zelfstandigen die daadwerkelijk risico lopen met eigen investeringen, houden serieuze aftrekmogelijkheden. Zelfstandigen worden gedurende de kabinetsperiode gecompenseerd via de verhoging van de arbeidskorting, maar die verhoging geldt voor alle belastingplichtigen. Er komt geen specifieke compensatie voor zzp’ers. In het regeerakkoord is ook de invoering van een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen opgenomen. Wanneer die komt, is niet duidelijk.
Zorgkosten eigen risico
De hoogte van het verplicht eigen risico blijft €385 tot en met 2025. Het kabinet werkt aan een nieuw systeem van eigen bijdragen per behandeling.
Veranderingen per jaar: 2024 en 2025
Inkomen
Het minimumloon en de daaraan gekoppelde uitkeringen gaan met 7,5% omhoog. Dat gaat gefaseerd, deels in 2024 en deels in 2025. De AOW is hiervan uitgezonderd. AOW’ers worden tegemoetgekomen door de inkomensafhankelijke ouderenkorting verder te verhogen. Hoe meer inkomen de gepensioneerde heeft, hoe minder hij daarvan profiteert. Vanaf 2024 wordt ook een begin gemaakt met de hervorming van het toeslagenstelsel. De kinderopvang wordt grotendeels gratis. De huurtoeslag wordt waarschijnlijk gecombineerd met een lastenverlichting waarvan de laagste inkomens het meest profiteren.
Jubelton verdwijnt
De hoge eenmalige vrijstelling van €106.671 voor huizenkopers onder de 40 jaar verdwijnt in 2024. In 2022 en 2023 kun je nog wel van de regeling gebruikmaken. Extra gunstig is dat de uitbetaling ervan mag worden uitgesmeerd over drie jaar. Zo kunnen bijvoorbeeld ouders ook hun kind helpen als die pas in 2023, 2024 of 2025 een huis kan kopen. Je schenkt het kind dit jaar €100 en hij doet vóór 1 maart 2023 aangifte schenkbelasting voor deze jubelton. Uiterlijk in 2024 moet het bedrag zijn overgemaakt en besteed aan de woning of de verbouwing ervan. Een deel is vrij te besteden. Let op: het kind – of zijn partner – mag in het laatste jaar van uitbetalen de leeftijd van 40 jaar nog niet hebben bereikt.
Reiskostenvergoeding
De onbelaste reiskostenvergoeding van €0,19 per kilometer gaat omhoog, zowel in 2024 als in 2025. Volgens dagblad De Telegraaf gaat de vergoeding naar €0,23 per kilometer in 2024.
Arbeidscontracten
Het wordt lastiger om een werknemer aan het lijntje te houden met tijdelijke contracten. Een uitzendkracht krijgt niet na 78 weken maar al na 52 weken een verbeterd fase B contract. Er komt een einde aan de tussenperiode van zes maanden na drie jaarcontracten om zo te voorkomen dat iemand in vaste dienst komt. Hetzelfde geldt voor de overgang van fase A naar fase B van het uitzendcontract. Je werkgever kan je ook niet, zoals nu, ontslaan om je na een tijdje weer aan te nemen in fase A. Oproep- inclusief nulurencontracten worden afgeschaft. In plaats daarvan krijg je een basiscontract met ten minste een vast aantal uren per kwartaal. Dat wordt bepaald aan de hand van het aantal gewerkte uren in het vorige kwartaal. Uitgangspunt is dat alle werknemers een leefbaar loon kunnen verdienen en economisch zelfstandig kunnen zijn.
Reële vermogensheffing
Per 2025 wordt een nieuw box 3 stelsel op basis van reëel rendement ingevoerd, waarbij de werkelijk behaalde inkomsten uit belegd en gespaard vermogen worden belast. De waardeontwikkeling van vastgoed blijft nog forfaitair belast, totdat het mogelijk wordt om ook hier het gerealiseerde rendement te gaan belasten.
Belastingkorting jonge kinderen verdwijnt
De inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) voor kinderen tot 12 jaar wordt voor nieuwe gevallen afgeschaft in 2025. Dit wordt gedaan door een leeftijdsondergrens op basis van geboortejaar te hanteren. Kinderen die in 2025 of later geboren worden, tellen niet meer mee voor de IACK. De IACK wordt op deze wijze in 13 jaar uitgefaseerd, zodat in 2037 geen enkele ouder deze belastingkorting nog ontvangt. In 2021 hebben ongeveer 950.000 huishoudens recht op de IACK.
